Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về đốm nâu và các phương pháp điều trị đốm nâu hiện đại để giải quyết vấn đề này một cách hiệu quả. Đốm nâu là một trong những vấn đề da thường gặp, đặc biệt là ở những người có làn da trắng hoặc da châu Á. Chúng ta sẽ khám phá nguyên nhân gây ra đốm nâu, cũng như các phương pháp điều trị đang được sử dụng phổ biến hiện nay.
I. Cơ chế hình thành sắc tố
Màu sắc của da bị ảnh hưởng bởi một số sắc tố, bao gồm melanin, carotene và huyết sắc tố. Melanin là sắc tố mang lại màu sắc cho da, tóc và mắt của con người. Những người da sẫm màu có nhiều melanin trên da hơn những người da sáng. Melanin được sản xuất bởi các tế bào gọi là tế bào melanocytes (tế bào biểu bì tạo hắc tố).
Ngoài ra, melanin có khả năng bảo vệ làn da tránh bị tổn thương do ánh nắng mặt trời, và các tế bào melanocytes tăng sản xuất melanin để phản ứng với ánh nắng mặt trời. Tàn nhang xuất hiện ở mọi người thuộc mọi chủng tộc khác nhau, là những vùng nhỏ và tập trung của gia tăng sản xuất melanin. Số lượng melanin mà cơ thể bạn tạo ra phụ thuộc vào gen.
Nếu bố mẹ bạn có nhiều hoặc ít sắc tố da, thì có thể bạn sẽ giống họ. Khi bạn ở dưới ánh nắng mặt trời, cơ thể bạn tạo ra nhiều hắc tố hơn. Nó có thể giúp bảo vệ cơ thể tránh tia cực tím (UV) có hại.
Nhưng nó không đủ để giữ cho bạn an toàn khỏi ánh nắng mặt trời. Da của bạn đã bị tổn thương nếu bạn bị cháy nắng hoặc chuyển sang màu sẫm hơn một chút. Việc tạo ra melanin nhằm mục đích bảo vệ cơ thể, tuy nhiên, nếu lượng melanin được tạo ra một cách quá mức sẽ dẫn đến các bệnh lý liên quan sắc tố, trong đó có tàn nhang và đốm nâu.
Nguyên nhân dẫn đến tàn nhang được các nhà khoa học kết luận là sự kết hợp giữa yếu tố môi trường và yếu tố di truyền. Vì thế, tàn nhang dễ xảy ra ở những người có làn da sáng, có liên quan đến gen MC1R cung cấp hướng dẫn hình thành sắc tố da.
Tuy nhiên, gen này không ảnh hưởng đến tất cả các cả thể theo cùng một cách, tác động thông qua 2 loại melanin là Pheomelanin và eumelanin.
Yếu tố môi trường lớn nhất là nguyên nhân dẫn đến hình thành tàn nhang là ánh nắng mặt trời, vừa kích thích xuất hiện tàn nhang vừa khiến các nốt tàn nhang đậm màu hơn theo thời gian. Điều này lí giải tại sao ở nhiều người, tàn nhang mờ dần vào mùa đông hoặc khi tiếp xúc ít với ánh nắng mặt trời, đậm hơn vào mùa hè.
Quá trình sản xuất sắc tố diễn ra trong melanosome, là một bào quan nội bào trong melanocytes. Các tổn thương sắc tố là sự gia tăng sản xuất melanin với sự lắng đọng quá mức của melanin trong các melanosome hoặc là sự gia tăng mật độ của các tế bào sắc tố đang hoạt động.
II. Đốm nâu và tàn nhang
Đôi khi, người ta có thể nhầm lẫn giữa đốm nâu và tàn nhang. Tuy nhiên, chúng là hai vấn đề da khác nhau:
Tàn nhang (Ephelides) và đốm nâu (lentigines) đều là tổn thương tăng sắc tố lành tính phổ biến ở người da trắng và người châu Á trong đó:
- Ephelide (tàn nhang) là các dát tăng sắc tố, kích thước từ 1-2 mm, hoặc có thể lớn hơn, có màu từ đỏ đến nâu nhạt, thường thấy ở những cá thể có làn da trắng, xuất hiện lần đầu khi 2-3 tuổi, sau đó tăng lên ở tuổi thiếu niên và thường biến mất một phần theo tuổi tác. Vị trí thường thấy nhiều nhất trên mặt, cánh tay, cổ và ngực và trở nên rõ ràng hơn vào mùa hè.
- Lentigines (đốm nâu, SL) lớn hơn ephelide, có kích thước từ vài mm đến vài cm, có màu nâu sẫm. Phổ biến ở tuổi ≥ 50, trên vùng da thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, màu sắc thường không bị ảnh hưởng bởi mùa và tần suất tiếp xúc ánh sáng mặt trời.
Ở châu Á, tàn nhang và đốm nâu được coi là vấn đề thẩm mỹ cần phải loại bỏ, trong khi ở văn hóa phương Tây, tàn nhang được coi là xu hướng và hiếm khi cần loại bỏ. Trên lâm sàng, tàn nhang và đốm nâu không phải lúc nào cũng được phân biệt rõ ràng, dẫn đến nhầm lẫn trong danh pháp được sử dụng.
Tóm lược cách phân biệt đốm nâu và tàn nhang:
Tàn Nhang (Ephelides)
- Kích thước nhỏ, màu từ đỏ đến nâu nhạt.
- Thường xuất hiện ở những người có làn da trắng.
- Thường biến mất một phần theo tuổi tác.
Đốm Nâu (Lentigines)
- Kích thước lớn hơn, có màu nâu sẫm.
- Phổ biến ở những người trên 50 tuổi.
- Không bị ảnh hưởng bởi mùa và tần suất tiếp xúc ánh sáng mặt trời.
III. Các phương pháp điều trị đốm nâu, tàn nhang
Những phương pháp được sử dụng điều trị đốm nâu, tàn nhang được sử dụng phổ biến có thể kể đến như:
- Sử dụng laser và ánh sáng.
- Sử dụng thuốc thoa ức chế tăng sắc tố và làm sáng da tại chỗ.
- Liệu pháp áp lạnh.
- Tái tạo da bằng hóa chất.
- Điều trị kết hợp.
Trong đó:
- Các liệu pháp kết hợp là phương pháp điều trị hiệu quả nhất đối với tàn nhang, đốm nâu, tuy nhiên nguy cơ tác dụng phụ khá cao, gặp ở 2/3 bệnh nhân với các tình trạng: buồn nôn, hồng ban, mụn nước, PIH…
- Laser và ánh sáng là phương pháp đơn trị liệu hiệu quả để điều trị tàn nhang, đốm nâu và được dung nạp khá tốt với chỉ 1/5 số bệnh nhân bị tác dụng phụ. Các tác dụng phụ thường gặp: PIH, giảm sắc tố, hồng ban, sẹo… Trong các loại laser và ánh sáng để điều trị tàn nhang, đốm nâu, tất cả đều mang lại hiệu quả khá cao (75-93%), tỷ lệ PIH tùy vào loại laser, ánh sáng, lựa chọn mẫu và cách điều chỉnh thông số.
Điều trị đốm nâu, tàn nhang bằng tia laser tùy thuộc nhiều vào:
- Loại da, khả năng PIH và mức độ cải thiện trên từng bệnh nhân cụ thể.
- Loại laser hiện có: cách điều chỉnh và lựa chọn thông số điều trị là vô cùng quan trọng, quyết định hiệu quả điều trị.
- Chuyên môn của bác sĩ: bác sĩ cần hiểu rõ bệnh học của tình trạng cần điều trị và nắm rõ cách vận hành và sử dụng thiết bị laser và ánh sáng
Điều trị tàn nhang, đốm nâu bằng phối hợp Laser Picosecond (PICO giây, PS) bước sóng kép 1064nm – 532nm
Tương tự như thế hệ laser nano giây trước đây, laser PS đã chứng tỏ hiệu quả tuyệt vời trong việc loại bỏ các đốm nâu. Sử dụng laser nano giây để điều trị đốm nâu ở da màu có nguy cơ PIH tương đối cao, khoảng từ 25 đến 47%. Tỷ lệ PIH sau điều trị đốm nâu bằng laser PS: từ 5 đến 10% tùy thuộc kinh nghiệm lâm sàng của các tác giả.
Điều trị tàn nhang, đốm nâu bằng laser PS 532nm khi được so sánh với laser QS 532nm, có những ưu điểm đáng kể:
- Tỷ lệ cải thiện 75-100% sang thương sau 1 lần điều trị.
- Giảm nguy cơ tổn thương màng đáy, cần mức năng lượng thấp hơn nhiều để tạo hiệu ứng trong mô da, từ đó giảm các nguy cơ biến chứng sau điều trị laser như PIH, giảm sắc tố sau viêm…
Sự kết hợp laser PS 532nm và 1064nm có ưu điểm:
- Tác động lên các tầng sắc tố khác nhau trên da, hỗ trợ các trường hợp lão hóa nhiều, tổn thương da tạo nên các sắc tố ở các độ nông sâu khác nhau.
- Tác động lên tình trạng lão hóa da, tăng độ dày lớp thượng bì, giảm thiểu các nguyên bào sợi lão hóa và hỗ trợ điều trị các tình trạng đốm nâu, tàn nhang kháng trị trên những type da lão hóa nặng.
- Hiệu ứng quang cơ, LIOB tại plasma giảm nguy cơ tổn hại và phá hủy mô xung quanh, giảm thiểu các tác dụng phụ trong quá trình điều trị bằng laser.
Bản chất đốm nâu, tàn nhang là quá trình tác động và tổn hại lâu dài của tia UV và tình trạng lão hóa da. Việc phối hợp bước sóng kép laser pico giây 1064nm/532nm tác động trên nhiều yếu tố giúp điều trị các tình trạng đốm nâu kháng trị.
Bác sĩ Vy cũng cho biết để điều trị hiệu quả đốm nâu cần đánh giá tình trạng da của bệnh nhân, hiểu rõ và điều chỉnh phù hợp các thông số laser đang có đồng thời bác sĩ điều trị phải có chuyên môn và kinh nghiệm.
Kết Luận
Trong bài viết này, chúng ta đã tìm hiểu về đốm nâu và các phương pháp điều trị hiện đại nhất. Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và thực hiện dưới sự giám sát của các chuyên gia là rất quan trọng để đạt được kết quả tốt nhất cho làn da của bạn.
Câu hỏi thường gặp (FAQs)
- Đốm nâu có thể trị khỏi hoàn toàn không?
- Có, đốm nâu có thể trị khỏi hoàn toàn thông qua các phương pháp điều trị hiện đại như laser và ánh sáng.
- Phương pháp điều trị nào hiệu quả nhất cho đốm nâu?
- Phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho đốm nâu thường là sử dụng laser Picosecond (PICO giây), kết hợp cùng các liệu pháp điều trị khác.
- Có nguy cơ tác dụng phụ khi sử dụng laser để trị đốm nâu không?
- Có thể có nguy cơ tác dụng phụ như hồng ban, giảm sắc tố, và sẹo, nhưng tỷ lệ này thấp và thường không nghiêm trọng.
- Cần bao lâu để thấy kết quả sau khi điều trị đốm nâu?
- Thời gian để thấy kết quả phụ thuộc vào phương pháp điều trị và trạng thái ban đầu của da, nhưng thường là sau vài liệu trình.
- Có cần phải nghỉ ngơi sau khi điều trị đốm nâu không?
- Thường không cần phải nghỉ ngơi sau khi điều trị đốm nâu, bạn có thể tiếp tục hoạt động bình thường.
- Liệu có thể tự điều trị đốm nâu tại nhà không?
- Không khuyến khích tự điều trị đốm nâu tại nhà vì có thể gây ra các vấn đề da nghiêm trọng. Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi thực hiện.
- Có cách nào để ngăn ngừa việc tái phát đốm nâu sau điều trị không?
- Bảo vệ da khỏi tác động của ánh nắng mặt trời bằng cách sử dụng kem chống nắng và tránh tiếp xúc quá nhiều với ánh nắng mặt trời có thể giúp ngăn ngừa việc tái phát đốm nâu.
- Liệu đốm nâu có gây ra bất kỳ vấn đề sức khỏe nào không?
- Đốm nâu thường là một vấn đề thẩm mỹ và không gây ra bất kỳ vấn đề sức khỏe nào, nhưng nếu bạn có bất kỳ biến đổi nào đáng ngờ trên da, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ.
- Phải thực hiện bao nhiêu liệu trình để loại bỏ hoàn toàn đốm nâu?
- Số liệu trình cần thiết có thể khác nhau tùy thuộc vào trạng thái ban đầu của da và phương pháp điều trị được sử dụng, nhưng thường là từ 3 đến 5 liệu trình.
- Ai nên tránh điều trị đốm nâu bằng laser?
- Người có tiền sử mắc các vấn đề da như viêm nhiễm hoặc tổn thương da, người có da nhạy cảm hoặc đang sử dụng các loại thuốc làm da trở nên nhạy cảm nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi điều trị đốm nâu bằng laser.
