Tăng sắc tố sau viêm là gì?
Tăng sắc tố sau viêm (Post-inflammatory hyperpigmentation – PIH) là một tình trạng thường gặp, nơi mà da phản ứng với một tình trạng viêm hoặc tổn thương bằng cách sản xuất nhiều melanin hơn bình thường. Điều này thường xảy ra sau các vết thương, nhiễm trùng, dị ứng, hoặc các tác động khác gây tổn thương da, dẫn đến sự thay đổi màu sắc trên da.
Cơ Chế Bệnh Sinh của PIH
Cơ chế bệnh sinh của PIH khá phức tạp và liên quan đến nhiều yếu tố khác nhau:
- Tác động của viêm lên sản xuất melanin: Khi da bị viêm, quá trình sản xuất và oxy hóa acid arachidonic được kích hoạt, dẫn đến sự gia tăng của các chất gây viêm như cytokines, leukotrienes, chemokines, và prostaglandins. Những chất này kích thích các tế bào melanocyte tăng sản xuất melanin.
- Kích thích tế bào melanocyte: Các hóa chất trung gian gây viêm kích thích melanocyte, làm tăng sản xuất melanin. Điều này không chỉ tăng lượng melanin mà còn làm tăng quá trình vận chuyển melanin ra xung quanh khu vực tổn thương.
- Sự di chuyển của melanin trong lớp trung bì: Trong quá trình viêm, lớp tế bào đáy ở thượng bì có thể bị vỡ, phóng thích melanin vào nhú ở trung bì. Tại đây, đại thực bào thực bào melanin và sau đó giải phóng nó ra. Các đại thực bào cũng có thể di chuyển vào lớp thượng bì để thực bào melanosome và sau đó trở lại trung bì, nơi melanin có thể tồn tại trong nhiều năm.
Tăng sắc tố sau viêm là do nguyên nhân nào?
-
Cơ chế gây tăng sắc tố sau viêm
PIH xảy ra do sự tăng sản xuất hoặc lắng đọng không đều của melanin sau phản ứng viêm. Tổn thương lớp thượng bì và/hoặc lớp bì kích thích sản xuất melanin. Khi lớp màng đáy giữa thượng bì và bì bị tổn thương, melanin có thể bị lắng đọng ở lớp bì, gây ra PIH sâu hơn và khó điều trị hơn.
-
Nguyên nhân PIH:
- Nguyên nhân nội sinh: Bao gồm các tình trạng như côn trùng cắn, mụn trứng cá, nhiễm trùng da, viêm da tiếp xúc, viêm da dị ứng, viêm da cơ địa, lichen phẳng, vảy nến,…
- Nguyên nhân ngoại sinh: Bao gồm chấn thương, bỏng da, tác động từ các thủ thuật thẩm mỹ như lăn kim, peel da, sử dụng laser, cũng như tác động từ các loại thuốc như kháng sinh nhóm Cyclin, clofazimine, kháng sốt rét, thuốc kháng ung thư.
- Tác động của các thủ thuật thẩm mỹ: Các thủ thuật này gây ra phản ứng viêm tại chỗ, từ đó dẫn đến hình thành những đốm tăng sắc tố. Độ nặng của tình trạng tăng sắc tố sau viêm do các thủ thuật này phụ thuộc vào cách thực hiện thủ thuật.
- Các yếu tố tăng nguy cơ PIH:
- Ánh nắng mặt trời: Kích thích tăng sản xuất melanin.
- Da tối màu: Có xu hướng bị tăng sắc tố sau viêm nhiều hơn, đặc biệt sau tổn thương da sâu.
- Tình trạng viêm da kéo dài và tái phát: Làm tăng nguy cơ và mức độ nặng của tăng sắc tố sau viêm.
- Tình trạng da tổn thương: Khu vực da bị ẩm ướt, cọ xát hoặc tróc mài sớm cũng tăng nguy cơ PIH.
Nhận thức về những nguy cơ và cơ chế này giúp trong việc phòng ngừa và điều trị PIH. Tránh các tác nhân gây hại, bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời và chăm sóc da cẩn thận sau viêm là những bước quan trọng để giảm thiểu rủi ro tăng sắc tố sau viêm. Trong trường hợp PIH đã hình thành, việc điều trị có thể bao gồm sử dụng các sản phẩm làm sáng da, liệu pháp ánh sáng, hoặc các biện pháp điều trị khác, tùy thuộc vào mức độ và vị trí của tình trạng sắc tố.
Triệu chứng của tăng sắc tố sau viêm
- Sự xuất hiện của dát tăng sắc tố: PIH thường được nhận biết bởi các dát sắc tố xuất hiện trên vùng da đã bị tổn thương trước đó và hiện đã lành. Điều này có thể xảy ra sau các vết thương, phản ứng viêm, hoặc sau các thủ thuật trên da như điều trị laser hoặc peeling da.
- Màu sắc của dát tăng sắc tố: Các dát này thường có màu sậm hơn so với màu da bình thường và có thể biến đổi từ màu xám, nâu đến đen tùy thuộc vào mức độ và độ sâu của tăng sắc tố.
- Tăng sắc tố nông (tại lớp thượng bì): Dát màu nâu, nâu đen hoặc đen, nhìn rõ dưới đèn Wood. Đây là loại tăng sắc tố ở lớp ngoài cùng của da và thường dễ điều trị hơn. Các dát này có thể mờ dần và tự biến mất sau vài tháng đến vài năm.
- Tăng sắc tố sâu (bên dưới lớp thượng bì): Khi tăng sắc tố phát triển sâu hơn, các dát sẽ có màu xám xanh và không nhìn rõ dưới đèn Wood. Loại tăng sắc tố này thường khó điều trị hơn và có thể tồn tại vĩnh viễn hoặc mất đi sau một thời gian rất dài nếu không được điều trị.
Các triệu chứng của PIH có thể gây ra mối quan ngại về thẩm mỹ và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và tâm lý của người bệnh. Việc nhận biết sớm và điều trị đúng cách là quan trọng để giảm thiểu tác động của tình trạng này.
Làm gì để cải thiện tăng sắc tố sau viêm?
Tăng sắc tố sau viêm không để lại sẹo và sắc tố da có thể mờ đi theo thời gian nhưng phải mất khoảng từ 3 – 24 tháng. Thời gian hồi phục còn tùy thuộc vào độ tuổi người bệnh, loại màu da, đặc điểm tổn thương và mức độ nghiêm trọng mà ánh nắng mặt trời tác động vào. Sau đây là hai phương pháp điều trị phổ biến:
Điều trị tăng sắc tố da
Trong quá trình điều trị tăng sắc tố sau viêm, tránh ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp vào da và thoa kem chống nắng là bước rất quan trọng. Uống viên chống nắng hay thoa kem chống nắng phổ rộng với SPF 50+ mỗi ngày hay kết hợp cả hai cách để đạt hiệu quả cao nhất. Ngoài ra, bạn có thể bảo vệ da khỏi tia cực tím bằng cách không ra ngoài trời lúc nắng gắt, mặc áo dài tay, đội nón rộng vành, đeo khẩu trang,…
Để cải thiện tăng sắc tố sau viêm, người bệnh có thể dùng các loại thuốc thoa tại chỗ kết hợp với chống nắng hiệu quả, có tác dụng ức chế sự hình thành hắc sắc tố. Hiện nay, có nhiều loại thuốc thoa có thể làm mờ sạm, sáng da gồm Hydroquinone, Retinoid, Corticosteroid, Azelaic acid, kem cysteamin, vitamin C, glycolic acid. Ngoài ra còn có licorice, kojic acid, arbutin, mequinol, niacinamide, N-acetyl glucosamine. Trước khi can thiệp thủ thuật laser, cần thoa những thuốc này ít nhất 2 tuần.
Điều trị tăng sắc tố sau viêm do tổn thương lớp thượng bì bằng các thủ thuật thẩm mỹ xâm lấn bao gồm: Điều trị laser xâm lấn, lột da bằng hóa chất, lăn kim, bào mòn da,…
Điều trị bằng các thủ thuật thẩm mỹ không xâm lấn như dùng ánh sáng trị liệu, laser xung dài, laser xung ngắn… để tiếp cận sâu lớp trung bì, phá và loại bỏ các hắc tố dưới da mà không gây tổn hại bề mặt da, kích thích tăng sinh collagen, tái tạo làn da từ bên trong, giúp da căng bóng và đàn hồi tốt hơn.
Điều trị các bệnh lý da
Điều trị tốt bệnh lý da nền giúp giảm viêm, cải thiện hiệu quả và rút ngắn thời gian hồi phục của tăng sắc tố sau viêm. Các bệnh gồm mụn trứng cá, vảy nến, viêm da dầu, viêm da tiếp xúc, viêm da cơ địa,…
- Tránh tác động thêm vào vùng da đang tổn thương.
- Không ngâm nước tại vùng da bị tổn thương, gỡ mài và kéo căng da.
- Tránh dùng thuốc làm tăng sắc tố da như Tetracyclin, Bleomycin,…
- Dùng những sản phẩm làm sạch, dưỡng ẩm không gây kích ứng.
- Không lạm dụng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc vì chúng thường chứa hàm lượng cao corticoid hoặc kim loại nặng gây tổn thương da nghiêm trọng, làm da bị sạm màu và khó hồi phục.
Kết luận
Tăng sắc tố sau viêm không để lại sẹo và có thể điều trị được nhưng thời gian điều trị kéo dài và hiệu quả tùy vào tình trạng của mỗi người. Bạn cần lưu ý đến cách chăm sóc da trong khi điều trị như hướng dẫn trong bài viết trên.
Câu Hỏi Thường Gặp (FAQs):
- Tăng sắc tố sau viêm là gì?
- Tăng sắc tố sau viêm (PIH) là tình trạng da phản ứng với viêm hoặc tổn thương bằng cách sản xuất nhiều melanin hơn bình thường, dẫn đến sự thay đổi màu sắc trên da.
- Cơ chế gây tăng sắc tố sau viêm là gì?
- PIH xảy ra khi các tế bào melanocyte được kích thích sản xuất melanin do tác động của viêm lên da và sự di chuyển của melanin trong lớp trung bì.
- Tăng sắc tố sau viêm có thể điều trị được không?
- Có, tăng sắc tố sau viêm có thể điều trị bằng các phương pháp như sử dụng các sản phẩm làm sáng da, liệu pháp ánh sáng, và các biện pháp điều trị khác tùy thuộc vào mức độ và vị trí của tình trạng sắc tố.
- Các biện pháp phòng tránh tăng sắc tố sau viêm là gì?
- Để phòng tránh tăng sắc tố sau viêm, bạn nên tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, sử dụng kem chống nắng, và tránh các tác nhân gây tổn thương da.
- Có nguy hiểm không khi bị tăng sắc tố sau viêm?
- Tăng sắc tố sau viêm không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng có thể gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và tự tin của người bệnh.
- Làm thế nào để phân biệt tăng sắc tố sau viêm với các vấn đề da khác?
- Việc phân biệt tăng sắc tố sau viêm thường dựa vào triệu chứng như sự xuất hiện của đốm sậm màu trên vùng da tổn thương trước đó và màu sắc của đốm.
- Tác động của ánh nắng mặt trời đối với tình trạng tăng sắc tố sau viêm là gì?
- Ánh nắng mặt trời có thể kích thích sản xuất melanin và làm tăng nguy cơ tăng sắc tố sau viêm, vì vậy việc bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời là rất quan trọng.
- Tăng sắc tố sau viêm có thể tự điều trị được không?
- Có thể sử dụng các sản phẩm làm sáng da và các biện pháp chăm sóc da tại nhà nhưng nếu tình trạng tăng sắc tố sau viêm nghiêm trọng, việc tìm kiếm sự tư vấn từ bác sĩ da liễu là cần thiết.
- Có phương pháp nào tự nhiên để cải thiện tình trạng tăng sắc tố sau viêm không?
- Các biện pháp tự nhiên như sử dụng các loại dầu tự nhiên có tác dụng làm sáng da hoặc các loại mặt nạ tự nhiên có thể giúp cải thiện tình trạng tăng sắc tố sau viêm nhưng cần thời gian và kiên nhẫn.
- Tình trạng tăng sắc tố sau viêm có di truyền không?
- Tăng sắc tố sau viêm có thể có yếu tố di truyền nhưng cũng bị ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường và lối sống.
